मेंदूचा कॅन्सर म्हणजे काय ? काय आहेत याची ‘लक्षणं’, ‘कारणं’ अन् ‘उपाय’ ? जाणून घ्या कसं केलं जातं निदान !

पोलिसनामा ऑनलाइन – आजवर अनेकांना मेंदूचा कॅन्सर झाला आहे. बऱ्याचदा या कॅन्सरबद्दल आपल्याला जास्त माहित नसतं. याबद्दल अनेकांच्या मनात काही शंकाही असतील. मेंदूचा कॅन्सर म्हणजे काय आणि त्याचे प्रकार किती आहेत हे आपण आज माहित करून घेणार आहोत. याशिवाय आज आपण याची कारणं काय आहेत, याची लक्षणं कोणती आहेत आणि यावर काय उपचार केले जातात तसेच याचं निदान कसं केलं जातं याची देखील सविस्तर माहिती जाणून घेणार आहोत.

मेंदूचा कॅन्सर म्हणजे काय ?

जेव्हा मेंदूच्या पेशींची अनियंत्रित विभागणी होते तेव्हा त्यांची अस्वाभाविक वाढ होते आणि मेंदूचा कॅन्सर होतो. मेंदूमधील सर्वच ट्युमर कॅन्सरमध्ये विकसित होतात असं नाही. मेंदूचा कॅन्सर हा दोन प्रकारचा असतो.

बेनाईन (नॉन-कॅन्सरस) – हा प्रकार कमी श्रेणीचा (I किंवा II) असून, हळूहळू वाढतो. एकदा यावर उपचार केले की हा परत येत नाही.

मॅलिग्नन्ट (कॅन्सरस) – हा प्रकार उच्च श्रेणीचा (III किंवा IV) असून, मेंदूपासून सुरू होत असतो. यानंतर हा शरीरात इतर अवयवांकडे पसरतो (प्राथमिक) किंवा इतर इतर अवयांवर सुरू होऊन मेंदूपर्यंत जातो (द्वितीयक)

कॅन्सर कुठे झाला आहे आणि त्याची वाढ कशी झाली आहे यावर त्याचा मज्जासंस्थेवर होणारा परिणाम अवलंबून असतो.

काय आहेत त्याची प्रमुख लक्षणं ?

मेंदूच्या कोणत्या भागात कॅन्सर झाला आहे यावर त्याची लक्षणं अवलंबून असतात. मेंदूच्या कॅन्सरची लक्षणं खालीलप्रमाणे-

1) डोकेदुखी हे मेंदूच्या ट्युमरचं पहिलं लक्षण आहे. ही डोकेदुखी, सौम्य, तीव्र, सतत होणारी किंवा अधूम मधून होणारी असू शकते.
2) बोलण्यात अडचण येणे
3) झटके येणे
4) मळमळणे
5) मुंग्या येणे
6) उलटी होणे
7) अशक्तपणा वाढत जाणे
8) शरीराच्या एका बाजूस अर्धांगवायू होणे
9) मानसिक समस्या जसे की, शब्द लक्षात ठेवण्यात अडचण येणे
10) तोल जाणे
11) बघण्यात, ऐकण्यात, वास घेण्यात किंवा चव घेण्यात दोष येणं

काय आहेत याची कारणं ?

मेंदूच्या कॅन्सरची काही विशिष्ठ अशी कारणं नसून ती अज्ञात आहेत. तरीही मेंदूच्या कॅन्सरशी संबंधित काही रिस्क फॅक्टर्स असे आहेत.

1) वय – मेंदूच्या कॅन्सरचा धोका हा वयानुसार वाढत जातो.
2) खूप जास्त प्रमाणात जर रेडिएशनची बाधा झाली तर मेंदूच्या कॅन्सरचा धोका वाढतो,
3) लहानपणी जर कॅन्सर झाला असेल तर नंतरच्या आयुष्यात मेंदूचा कॅन्सर होण्याची शक्यता ही जास्त असते.
4) प्रौढांमध्ये जर ल्युकेमिया किंवा नॉन हॉजकिन लिम्फोमा झाला तर त्यांना सुद्धा मेंदूचा कॅन्सर होण्याचा जास्त धोका असतो.
5) कुटुंबात आधी कोणाला मेंदूचा कॅन्सर झाला असेल आणि काही अनुवांशिक घटकदेखील मेंदूच्या कॅन्सरचा धोका वाढवतात.

कसं केलं जातं याचं निदान ?

रुग्णाची मोटार रिफ्लेक्स, स्नायू शक्ती आणि संवेदनांच्या प्रतिक्रिया तापसून डॉक्टर निदान करू शकतात. मेंदूमधील ट्युमरच्या वाढत्या दबावामुळं ऑप्टीक नर्व फुगू शकते. एमआरआय आणि सिटी स्कॅन या मेंदूच्या कॅन्सरचं निदान करण्यासाठीच्या प्रमुख चाचण्या आहेत. याशिवाय डोळ्यांची सखोल तपासणी आणि स्लिट लॅम्प आय तपासणी अशा चाचण्या केल्या जातात.

काही इतर चाचण्याची आहेत त्या पुढीलप्रमाणे

1) मॅग्नेटीक रेसोनन्स स्पेक्ट्रोस्कोपी
2) पीईटी स्कॅन
3) सिंगल फोटॉन एमिशन सीटी (स्पेक्ट) स्कॅन
4) लंबर पंक्चर

ट्युमरचे श्रेणीकरण हे त्याच्या वाढीच्या प्रमाणावर अवलंबून असते. हे ट्युमरचा आकार आणि शरीरात किती पसरलं आहे हे दर्शवतं.

– ग्रेड I आणि II मंद गतीन वाढतात
– ग्रेड III आणि IV वेगानं वाढतात

काय आहेत यावर उपाचर ?

ट्युमरचे उपचार हे श्रेणीकरणाच्या आधारावरच केले जातात.

1) स्टिरॉईड्स – ट्युमरच्या भोवती जळजळ कमी करण्यासाठी

2) शस्त्रक्रिया – ट्युमर काढून टाकण्यासाठी

3) रेडिओथेरपी – उरलेल्या असाधारण पेशींवर उपचार करण्यासाठी

4) केमोथेरपी – असाधारण पेशी मारण्यासाठी औषधोपचार

नॉनसेन्सरस ट्युमरचा यशस्वीपणे उपचार केला जातो आणि रुग्ण सुधारण्याचा दरही चांगला असतो. सहसा लहान वयातील रुग्ण लवकर बरे होतात.

मेंदूचा कॅन्सर दुर्मिळ असल्यानं सर्व्हायवल रेट वर्तवणं कठिण आहे. रोगाचं निदान झाल्यानंतर सुमारे 15 टक्के रुग्ण हे 5 वर्षे अधिक काळ जगतात.

टीप – वरील लेख हा माहिती म्हणून देण्यात आलेला आहे. यातून आम्ही कोणताही दावा करत नाही. त्यामुळं काहीही करण्याआधी एकदा डॉक्टरांचा किंवा तज्ज्ञांचा सल्ला नक्की घ्या. प्रोफेशनल अ‍ॅडव्हाईस म्हणून या लेखाचा वापर करू नये. काही गोष्टी काहींना सूट होतात तर काहींना सूट होत नाहीत. तसेच काही लोकांना काही पदार्थांची अ‍ॅलर्जीही असते. त्यामुळं तुम्हाला अ‍ॅलर्जी असणारे पदार्थ वापरणं टाळावं.