Cheque Payment System : 1 जानेवारीपासून बदलणार चेक पेमेंट सिस्टम, आवश्यक माहितीकडे करू नका दुर्लक्ष

नवी दिल्ली : भारतीय रिझर्व्ह बँकेने (आरबीआय) यावर्षाच्या सुरूवातीला चेक पेमेंटसाठी ’सकारात्मक वेतन प्रणाली’ positive pay system च्या नव्या नियमांतर्गत 50,000 रुपयांपेक्षा जास्त पेमेंटसाठी प्रमुख माहितीची पुन्हा पडताळणी आवश्यक असेल. हा नवीन चेक पेमेंटचा नियम 1 जानेवारी 2021 पासून लागू होईल.

लक्षात ठेवा की, ही घोषणा आरबीआय गव्हर्नर शक्तिकांत दास यांनी ऑगस्ट एमपीसीमध्ये केली होती. नवीन नियम पॉझिटिव्ह पेमेंट ग्राहकांची सुरक्षा आणि पेमेंटची तपासणी करण्यासंबंधीत फसवणूकीची प्रकरणे कमी करण्यासाठी करण्यात आला आहे.

सकारात्मक वेतन प्रणाली काय आहे?
आरबीआयने आपल्या वक्तव्यात म्हटले की, चेकवर किमान सुरक्षा सुविधांना निर्देशित करणारे सीटीएस -2010 निकष चेक फसवणूकीच्याविरोधात एक सतर्कता म्हणून काम करते. परंतु, चेक फॉर्मवर फील्ड प्लेसमेंटचे मानकीकरण ऑप्टिकल किंवा प्रतिमा वर्णाचा वापर करून थेट प्रक्रियेद्वारे सक्षम करते. ओळख तंत्रज्ञान.

त्यांनी म्हटले की, चेक पेमेंटमध्ये ग्राहक सुरक्षा आणखी वाढवणे आणि चेक फॉर्ममध्ये छेडछाडीमुळे होणार्‍या फसवणूकीच्या घटना कमी करण्यासाठी, 50,000 रुपये आणि त्यापेक्षा जास्तच्या सर्व चेकसाठी पॉझिटिव्ह पे चे एक तंत्र सुरू करण्याचा निर्णय घेण्यात आला आहे.

नवीन नियमातील मुख्य गोष्टी
पॉझिटिव्ह पेमेंट तंत्राच्या अंतर्गत, खातेधारक कुणालाही चेक जारी केल्यानंतर, ते बँकेला चेकची माहिती देतील. खातेधारक जारी केलेल्या चेकची माहिती जसे की, चेक नंबर, चेक दिनांक, कुणाच्या नावे दिला, खाते क्रमांक, रक्कम, इत्यादी माहिती बँकेला चेकच्या समोरील आणि रिव्हर्स प्रतिमेसह सामायिक करेल, तो लाभार्थीला सोपवण्यापूर्वी.

चेकविरूद्ध पेमेंट करण्यापूर्वी, बँकांना चेकवर उपलब्ध माहितीची पडताळणी करावी लागेल, जी जारीकर्त्याने दिलेले आहे, जेव्हा लाभार्थी चेक रोख रक्कमेसाठी जमा करतो, चेकच्या माहितीची तुलना पॉझिटिव्ह पेमेंटच्या माध्यमातून बँकेला प्रदान करण्यात आलेल्या माहितीशी केली जाते. आणि जर माहिती जुळली, तर चेक पेमेंट केले जाते.

पॉझिटिव्ह पेमेंटच्या संकल्पनेत मोठ्या मुल्याच्या तपासणीची प्रमुख माहिती मिळवण्याच्या एका प्रक्रियाचा समावेश आहे. माहितीमध्ये कोणत्याही प्रकारची गडबड सीटीएसद्वारे ड्रावे बँक आणि प्रेझेंटिंग बँकेला दिली आहे, जे निवारण उपाय करतील. नॅशनल पेमेंट्स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया (एनपीसीआय) सीटीसीमध्ये पॉझिटिव्ह पेमेंटची सुविधा विकसित करेल आणि यामध्ये सहभागी बँकांना उपलब्ध करून देईल.

50,000 आणि त्यापेक्षा जास्त रक्कमेसाठी चेक जारी करणार्‍या सर्व खातेधारकांसाठी बँक यास सक्षम करतील. खातेधारकाच्या विवेकावर या सुविधेचा लाभ घेत, बँक 5,00,000 आणि त्यापेक्षा जास्त रक्कमेच्या चेकच्या प्रकरणात यास अनिवार्य करण्यावर विचार करू शकतात.

चेक जे निर्देशांप्रमाणे आहेत, सीटीएस ग्रिडमध्ये विवाद निराकरण यंत्रणेंतर्गत स्वीकारले जातील. सदस्य बँका सीटीएसच्या बाहेरसुद्धा जमा केलेल्या चेकच्या समान व्यवस्था लागू करू शकतात. बँकांना आपल्या ग्राहकांमध्ये एसएमएस अलर्ट, शाखांमध्ये डिस्पले, एटीएमसह त्यांच्या वेबसाइट आणि इंटरनेट बँकिंगच्या माध्यमातून पॉझिटिव्ह पेमेंट सिस्टम बाबत योग्य जागृकता निर्माण करण्याचा सल्ला देण्यात आला आहे.

हे लक्षात घेण्यासारखे आहे की, चेक क्लिअर करण्यासाठी चेक ट्रंकेशन सिस्टम (सीटीएस) संचलन पॅन-इंडिया आहे आणि ही सध्या व्हॉल्यूम आणि मूल्याच्या बाबतीत एकुण किरकोळ पेमेंटच्या 2 टक्के आणि 15 टक्के कव्हर करते. उपलब्ध आंकड्यांनुसार, सध्या सीटीएसमध्ये क्लियर केलेल्या चेकचे सरासरी मूल्य 82,000 रुपये आहे.