नवी दिल्ली : वृत्तसंस्था – जगभरात कोरोना विषाणूच्या शोधादरम्यान, भारतातूनही एक चांगली बातमी समोर आली आहे. कोविड -19 ची पहिली देशी लस भारत बायोटेकने तयार केली आहे. या लसीची मानवी चाचण्या लवकरच सुरू होईल. पण ही लस बाजारात कधी येईल हा मोठा प्रश्न आहे. यासाठी लस प्रयोगशाळेतून बाजारात येण्याची संपूर्ण प्रक्रिया जाणून घेणे आवश्यक आहे.
सामान्यत: लस प्रयोगशाळेतून लोकांपर्यंत पोहोचण्यासाठी 12 आणि 8-10 वर्षे लागतात. या पहिल्या टप्प्यात 1000-3000 रुग्णांवर चाचणी घेतली जाते ज्याला 2 वर्षे लागतात. चाचणीचा दुसरा टप्पा देखील 1000-3000 लोकांवर घेण्यात येतो आणि यास 2 वर्षांपर्यंतचा कालावधी देखील लागतो. त्याच वेळी, तिसऱ्या टप्प्यातील चाचणी 15,000 ते 30,000 लोकांवर केली जाते आणि यासाठी 3-5 वर्षे लागतात.
मग नियामक मंडळाकडून याची तपासणी केली जाते, ज्यात काहीवेळा ते अधिक लोकांवर लस किंवा औषधाचे सर्वेक्षण करण्यास सांगतात. परंतु जर एखाद्या लसीची चाचणी त्वरित करायची असेल तर पहिल्या टप्प्यातील चाचणी सुरक्षा अभ्यासावर केली जाते आणि ती 50 ते 500 लोकांवर केली जाऊ शकते. यास सुमारे 4 महिने लागू शकतात.
चाचणीचा दुसरा टप्पा लस डोससाठी केला जातो. हा टप्पा 500 ते 1000 लोकांवर केला जातो आणि त्यास 4 महिने लागतात. या लसीची चाचणी लवकर करण्यासाठी आता पहिल्या व दुसर्‍या टप्प्यातील चाचण्या एकाच वेळी केल्या जातील.
तिसऱ्या टप्प्यातील चाचणी विविध अनुवांशिक रूपांवर लसीचा प्रभाव पाहण्यासाठी केली जाते. ही चाचणी रोगाच्या व्याप्तीवर आणि सरकारच्या वैज्ञानिक सल्लागार समितीच्या शिफारसीवर अवलंबून आहे आणि 1000 ते 50,000 लोकांमध्ये ही कोठेही करता येते. लागणारा वेळ लसच्या डोसवर अवलंबून असतो परंतु सामान्यत: 4 महिने ते 2 वर्षे लागू शकतात.
कोरोना विषाणूच्या लसीच्या बाबतीत, नियामक संस्था प्रथम आणि द्वितीय चाचण्या जोडून द्रुत चाचणी घेण्यास परवानगी देतात. तिसरा टप्पा पहिल्या दोन टप्प्यांच्या नकारात्मक परिणामावर अवलंबून असतो. कमी नकारात्मक परिणामाचा अर्थ असा आहे की, तिसर्‍या टप्प्यात कमी लोक जातील आणि अधिक नकारात्मक म्हणजे अधिक लोकांना उपचारांची आवश्यकता असेल.
यानंतर, या चाचण्यांचे निकाल नियामक मंडळाकडे तपासणी आणि सत्यापनासाठी पाठविले जातात, ज्यास 6 महिने लागतात. वेगवान चाचणी लस समान वेळ घेते. भारत बायोटेकने आपल्या लसीमध्ये कोणतीही समस्या सोडविली नाही. चाचणीच्या कोणत्याही टप्प्यावर जर सर्व काही ठीक झाले आणि लस अपयशी ठरली नाही तर 2021 च्या अखेरीस कोवॅक्सिन बाजारात येऊ शकेल.
वर्ल्ड हेल्थ ऑर्गनायझेशनच्या म्हणण्यानुसार, सध्या दीडशे लस त्यांच्या वेगवेगळ्या टप्प्यातील चाचण्यांमध्ये आहेत, परंतु त्यापैकी केवळ 10 लस प्रगत टप्प्यात पोहोचल्या आहेत.