हिवाळ्यात दारू पिणे अधिक धोकादायक बनू शकते का ? हवामान विभागानं दिला इशारा

पोलीसनामा ऑनलाइन टीम – भारतीय हवामानशास्त्र विभागाने येत्या काही दिवसांपासून दिल्लीसह उत्तर भारतातील अनेक भागांत शीतलहरीची स्थिती नोंदविली असून, तापमान खूपच कमी आहे. यात दिल्ली एनसीआर, हरियाणा, पंजाब आणि चंदीगडचा समावेश आहे जेथे गेल्या काही दिवसांपासून तापमान शून्य डिग्री सेल्सिअसच्या आसपास नोंदले जात आहे. हवामान खात्याने सकाळी मोकळ्या भागात जाऊ नये असा सल्ला दिला आहे. तसेच स्पष्टपणे सांगितले आहे की असे केल्याने हायपोथर्मिया आणि फ्रॉस्टबाइट सारख्या गंभीर समस्या उद्भवू शकतात. जेव्हा हायपोथर्मिया होतो तेव्हा आपले शरीर असामान्य तापमानात पोहोचते तेव्हा कार्य करणे थांबवते. त्याच वेळी, फ्रॉस्टबाइट म्हणजे शरीरातील बोटं, पायाची बोटं, चेहरा आणि पापण्यांसारखे काही भाग थंडीमुळे सुन्न होऊ शकतात.

हवामान खात्याचा विशेष इशारा
हवामान खात्याने आपल्या डिरेक्ट्रीमध्ये दारू पिऊ नये असा सल्लाही दिला आहे. कारण, हवामान खात्याने दिलेल्या माहितीनुसार, मद्यपानामुळे शरीराचे तापमान कमी होते. बीबीसीने भारतीय हवामान खात्याचे प्रादेशिक अंदाज केंद्रप्रमुख कुलदीप श्रीवास्तव यांना असा इशारा देण्यास सांगितले. श्रीवास्तव सांगतात, “दिल्ली एनसीआर भागात अजूनही थंडीच्या लाटेची समस्या सुरू आहे. तापमान चार अंश किंवा कमी नोंदले जात आहे. अशा परिस्थितीत सकाळी घराबाहेर पडणे टाळावे. जर तुम्ही प्रवास करत असाल तर सकाळी धुक्यामुळे दृश्यमानताही कमी असते. गाड्या हळूहळू चालवा आणि या दरम्यान मद्यपान करू नका कारण यामुळे शरीराचे तापमान आणखी कमी होते.’

दारू न पिण्याचा इशारा का ?
गेल्या २५ तारखेला जारी करण्यात आलेल्या डिरेक्टरीमध्ये दारू पिऊ नये, अशा सूचना हवामान खात्याने यापूर्वीच दिल्या आहेत. असा इशारा हवामान खात्याने का दिला, असा प्रश्न उपस्थित होतो. हा प्रश्न विचारला असता कुलदीप श्रीवास्तव म्हणाले, “या पैलूवर वैद्यकीय तज्ज्ञांनी संशोधन केले आहे आणि त्या आयएमडीच्या आधारे हे इशारे जारी करत आहेत.’ जगात असे बरेच देश आहेत जेथे तापमान अत्यंत कमी आहे, दहा डिग्रीपासून ते उणे वीस ते तीस डिग्री पर्यंतचे आहेत, परंतु तेथे अल्कोहोलचे सेवन अधिक आहे. यामध्ये रशिया, बेलारूस आणि लिथुआनियासारख्या देशांचा समावेश आहे जेथे समशीतोष्ण प्रमाण खूप कमी आहे. जगात दारू पिण्याच्या बाबतीत हे देश आघाडीवर आहेत. सामान्य समज असा आहे की मद्यपान केल्याने शरीरात उबदारपणा येतो. अशा परिस्थितीत आयएमडीचा इशारा असा आहे की हिवाळ्यात मद्यपान करणे टाळण्याची गरज आहे. हिवाळ्यात अल्कोहोल पिताना आपल्या शरीरात काय होते हे समजण्यासाठी बीबीसी वैद्यकीय क्षेत्रातील तज्ज्ञांशी बोलून विषयाच्या तळाशी पोहोचले.

विज्ञान काय म्हणते ?
मानवी शरीराचे मूलभूत तापमान ३७ अंश सेल्सिअस असते, पण जेव्हा तुमच्या सभोवतालचे तापमान कमी होते तेव्हा शरीर आपले मूळ तापमान टिकवून ठेवण्यासाठी ऊर्जेचा वापर करते. पण, जेव्हा शरीराचे तापमान निर्धारित मर्यादेपेक्षा कमी पडू लागते तेव्हा तुम्हाला हायपोथर्मिया होण्याची शक्यता असते. हवामान खात्याच्या इशाऱ्यानुसार, दिल्ली एनसीआर, पंजाब, हरियाणा येथील तापमान जास्त असताना हायपोथर्मिया होण्याची शक्यता आहे. सोप्या भाषेत सांगायचे झाल्यास, जेव्हा शरीराचा मूळ नमुना एका मर्यादेपेक्षा जास्त पडू लागतो तेव्हा तुम्हाला हायपोथर्मिया होऊ लागतो. आता, कमी तापमानाच्या ठिकाणी मद्यपान करण्याच्या परिणामाबद्दल आपण बोलूया. दिल्लीतील एलएनजेपी हॉस्पिटलच्या सीएमओ डॉ. रितू सक्सेना यांनी अशाप्रकारे अल्कोहोल आणि सर्दी यांच्यातील संबंध स्पष्ट केले. ती म्हणते, “जेव्हा आपण मद्यपान करता तेव्हा अल्कोहोल आपल्या शरीरात गेल्यानंतर वीओ डायलिसिस होतो. यामुळे, आपल्या हातांच्या रक्तवाहिन्या, पाय विस्तृत होतात, त्यामधे पूर्वीपेक्षा जास्त रक्त वाहते. यामुळे आपल्याला उबदार वाटते. म्हणूनच लोकांना असे वाटते की लोक पाश्चिमात्य देशांत जास्त मद्यपान करतात कारण तेथे थंडी अधिक असते. परंतु प्रत्यक्षात अल्कोहोलमुळे, हात पायात रक्ताचे प्रमाण वाढते, म्हणून असे दिसते की उष्णता जाणवते. या भावनेच्या आधारे, लोक हिवाळ्यातील कपडे जसे की मफलर, जॅकेट्स, टोपी, स्वेटर इत्यादी काढून टाकतात. परंतु जेव्हा ते असे करत असतात तेव्हा केवळ त्यांच्या शरीराचे मूळ तपमान कमी होत असते आणि आपल्या शरीरासाठी हे फार धोकादायक सिद्ध होऊ शकते याबद्दल आपल्याला माहिती मिळत नाही.

मॅक्स हेल्थकेअरच्या अंतर्गत औषध विभागाचे सह-संचालक डॉ. रोमेल टिक्कू हे सांगतात, की “बर्‍याचदा आपण आपल्या लक्षात येईल की जे लोक जास्त मद्यपान करतात त्यांचा चेहरा लालसर झाला आहे. चेहरा, हात, पाय यासारख्या बाह्य अवयवांच्या रक्तवाहिन्यांमध्ये रक्त प्रवाह वाढतो. यामुळे उष्णतेस कारणीभूत ठरते, कारण, शरीराच्या अंतर्गत भागांतून रक्त निघून जाते, ज्यामुळे शरीराचे मूळ तापमान कमी होते. म्हणूनच, थंड हंगामात जेव्हा आपण मद्यपान करता आणि अधिक प्याल तेव्हा आपल्या शरीराचे मूळ तापमान कमी होते. रक्ताचा प्रवाह वाढल्यामुळे आपल्या शरीरात घाम फुटतो, ज्यामुळे शरीराचे तापमान आणखी कमी होते. अशा परिस्थितीत आपण थंड हवामानात मद्यपान केले तर आपल्याला समस्या उद्भवू शकतात.

आता असा प्रश्न उद्भवतो की हिवाळ्याच्या हंगामात मद्यपान केल्याने तुमचा जीव जाईल का ?
दारू जीवघेणी ठरू शकते का ?
डॉ. रितू सक्सेना म्हणतात, त्याप्रमाणे हिवाळ्यात दारू पिणे आणि अधिक मद्यपान केल्याने असे होऊ शकते. ती म्हणते, “हिवाळ्यात जर तुम्ही जास्त दारू प्यायलीत तर पहिली गोष्ट म्हणजे तुम्ही नीट कपडे घालणार नाही.” अल्कोहोलमुळे तुमच्या मेंदूवर होणारा परिणाम असा होईल की तुम्ही कोणत्या स्थितीत आहात हे तुम्हाला कळणार नाही आणि अशा परिस्थितीत जेव्हा तुमच्या शरीराचे मूळ तापमान ३७ अंश सेल्सिअसच्या खाली जाते तेव्हा हायपोथर्मियाचा प्रभाव हळूहळू दिसू लागतो. हायपोथर्मियामुळे एखादी व्यक्ती कोमात जाऊ शकते. असे म्हटले जाते की, रशियात व्होडकाचे सेवन अगदी सामान्य आहे, तेथे दारूच्या जास्त सेवनामुळे आयुर्मान कमी झाले आहे.