मोठा दावा : मंगळ ग्रहावर जगू शकतात पृथ्वीवरचे ‘हे’ चार सजीव

नवी दिल्ली : वृत्तसंस्था – पृथ्वीवरील सजीवांना राहण्यासाठी एक नवीन ग्रह मिळू शकतो. पृथ्वीवरील काही जीव या ग्रहावर जगू शकतात, असा दावा वैज्ञानिकांनी केला आहे. या ग्रहाचे नाव मंगळ आहे. मंगळाच्या वातावरणात, पृथ्वीवरील काही प्राणी जगू शकतात. सजीव तेथे राहू शकत असल्याचा दावा वैज्ञानिकांनी कोणत्या आधारावर केला आहे?

जगभरातील शास्त्रज्ञांचा असा विश्वास आहे की, कोट्यवधी वर्षांपूर्वी मंगळ ग्रहावर सजीव असतील. याचा पुरावाही सापडला आहे. नुकतेच अमेरिकेच्या अंतराळ संस्था नासाच्या मार्स रोव्हरने मंगळावर पूर आल्याची बातमी दिली होती. तेथे सूक्ष्मजंतूंचे काही पुरावेदेखील आहेत.

अरकॅन्सासच्या सेंटर फॉर स्पेस अँड प्लॅनेटरी सायन्सेसच्या संशोधकांनी मंगळावर कोणते जीव जगू शकतात याबद्दल अभ्यास केला. त्यांनी सांगितले की, पृथ्वीवर असलेले चार प्रजातींचे प्राणी मंगळावर जगू शकतात.

मंगळावर जगणे खूप कठीण आहे. तिथे खूप कमी दाबाचे वातावरण आहे. त्याच वेळी, वातावरण आणि हवामान खूप असुरक्षित आणि वेगाने बदलत असते. अशा परिस्थितीत सजीवांचे तेथे राहणे अवघड आहे. परंतु पृथ्वीवर उपस्थित असलेल्या चार प्रजातींचे सूक्ष्म जीव तेथे राहण्यास सक्षम आहेत.

अरकॅन्सास विद्यापीठाच्या संशोधकांचा अभ्यास अहवाल नुकताच ‘जर्जिन्स ऑफ लाइफ अँड इव्होल्यूशन ऑफ बायोस्फेर्स’ या जर्नलमध्ये प्रसिद्ध झाला आहे. त्यात सांगितले गेले आहे की, मंगळावर पृथ्वीवरील कोणत्या प्रकारचे प्राणी जगू शकतात.

पृथ्वीवरील जे जीव मंगळावर जगू शकतात, त्यांना मेथेनोजेन म्हणतात. हे अतिशय प्राचीन सूक्ष्मजीव आहेत, जे कोणत्याही प्रकारच्या कमी दाब वातावरणात राहण्यास योग्य आहेत. त्यांना ऑक्सिजनची आवश्यकता नसते. ते सर्वांत वाईट वातावरणात टिकतात.

मेथनोजेनस पृथ्वीवरील ओल्या ठिकाणी, अगदी समुद्रातील प्राण्यांच्या पाचन तंत्रामध्ये आढळतात. ते हायड्रोजन आणि कार्बन डायऑक्साईड खातात आणि विष्ठेऐवजी मिथेन गॅस काढून टाकतात. नासाच्या अनेक मोहिमांवरून हे स्पष्ट झाले आहे की मंगळाच्या वातावरणात मिथेन वायू मुबलक प्रमाणात आहे.

आर्कान्सा विद्यापीठातील संशोधक रेबेका मिकोल म्हणतात की, मंगळावर मिथेन गॅस आहे. एकतर, त्यांची उत्पत्ती अनेक कोटी वर्षांपूर्वी अस्तित्वात असलेल्या प्राण्यांपासून झाली आहे. किंवा आजही असे प्राणी आहेत जे मिथेनद्वारे जिवंत आहेत. अशा परिस्थितीत आपण ही पृथ्वीवरील मिथेनोजेन मंगळावर जिवंत राहण्याची अपेक्षा करू शकतो. हे कदाचित आपण काही दिवस किंवा काही आठवड्यांसाठी केले असेल, परंतु आपण हे करू शकता.

आम्ही गेल्या 10 वर्षांपासून मिथेनोजेनचा अभ्यास करीत आहोत. मंगळावर जगू शकणारे चार मेथेनोजेन मेथेनोथर्मोबॅक्टर व्हॉल्फी, मेथोनोस्कारिना बरकेरी, मेथॅनोस्कारिना बर्केरी, मेथॅनोबॅक्टीरियम फॉर्मिकिकम आणि मेथोनोकोकस मारिपलिसिसारिस आहेत. हे सर्व मेथोजेन ऑक्सिजनशिवाय राहू शकतात. त्यांच्यावर दबाव किंवा रेडिएशनचा कोणताही परिणाम होत नाही.

रेबेका मिकोल म्हणाल्या की, आमच्या गणना आणि अभ्यासानुसार हे चार मेथनोजेन मंगळावर तीन ते 21 दिवस जगू शकतात. असेही होऊ शकते की ते तेथे बरेच दिवस राहतील आणि स्वतःची कॉलनी बनवतील. हे मिथेनोजेन मायनस 100 अंश सेल्सिअसपर्यंतचे तापमानदेखील सहन करू शकतात. मंगळावर जास्त थंडी असते.