खुशखबर ! नोकरदारांना मिळणार एका वर्षामध्ये ‘ग्रॅच्युटी’, संसदेत सादर करण्यात आलं ‘विधेयक’

नवी दिल्ली, वृत्तसंस्था : संसदेच्या पावसाळी अधिवेशनात विरोधकांच्या गदारोळाच्या पार्श्वभूमीवर केंद्र सरकारने कामगार सुधारणांशी संबंधित तीन विधेयके लोकसभेत मांडली. यामध्ये ऑक्‍यूपेशनल सेफ्टी, हेल्‍थ अँड वर्किंग कंडीशन कोड 2020, इंडस्‍ट्रीयल रिलेशन्स कोड 2020 आणि सोशल सिक्युरिटी कोड 2020 यांचा समावेश आहे. सोशल सिक्युरिटी कोडमध्ये बर्‍याच नवीन तरतुदी जोडल्या गेल्या आहेत. यामध्ये एक तरतूद ग्रॅच्युइटी संदर्भात आहे. यामध्ये असे म्हटले आहे की ग्रॅच्युइटी पाच वर्षाऐवजी एका वर्षात मिळू शकते.

आता काय होईल?

सोशल सिक्युरिटी कोड 2020 च्या नवीन तरतुदींमध्ये असे सांगितले गेले आहे की ज्या लोकांना निश्चित मुदतीच्या आधारावर रोजगार मिळेल, त्या दिवसाच्या आधारे त्यांना ग्रॅच्युइटी घेण्याचा देखील अधिकार आहे. यासाठी पाच वर्षे पूर्ण करण्याची गरज नाही. सोप्या शब्दात सांगायचे झाल्यास, कराराच्या आधारे काम करणाऱ्यांना त्यांच्या पगारासह ग्रॅच्युइटीचा देखील लाभ मिळेल. मग तो करार कितीही दिवसांचा असो. सोशल सिक्युरिटी कोड 2020 विधेयक संसदेत मांडल्यानंतर हे दोन्ही सदनांकडून पारित केले जाईल. यानंतर हा कायदा होईल. तेव्हाच त्याच्या सर्व नियमांची माहिती मिळेल.

ग्रॅच्युइटी म्हणजे काय?

एका कंपनीत दीर्घ काळ काम करणाऱ्या कर्मचाऱ्यांना वेतन, पेन्शन आणि प्रॉव्हिडंट फंड याव्यतिरिक्त ग्रॅच्युइटी देखील दिली जाते. ग्रॅच्युइटी कोणत्याही कर्मचार्‍यांना कंपनीकडून मिळणारा रिवार्ड असतो. जर कर्मचारी नोकरीच्या काही अटी पूर्ण करत असेल तर ग्रॅच्युइटीचे पैसे एका निर्धारित फॉर्मुल्याच्या आधारे त्यास दिले जातात. ग्रॅच्युइटीचा एक छोटा भाग कर्मचार्‍याच्या पगारामधून वजा केला जातो, परंतु मोठा भाग कंपनीकडून दिला जातो. सद्य प्रणालीनुसार, एखादी कंपनी कमीतकमी 5 वर्षे कंपनीत काम करत असेल तर त्याला ग्रॅच्युइटीचा अधिकार आहे.

पेमेंट ऑफ ग्रॅच्युइटी अ‍ॅक्ट 1972

पेमेंट ऑफ ग्रॅच्युइटी अ‍ॅक्ट 1972 च्या अंतर्गत याचा फायदा त्या संस्थांच्या प्रत्येक कर्मचाऱ्याला मिळतो जेथे 10 पेक्षा जास्त कर्मचारी काम करतात. जर कर्मचारी नोकरी बदलत असेल, सेवानिवृत्त होत असेल किंवा कोणत्याही कारणास्तव नोकरी सोडत असेल, परंतु त्याने ग्रॅच्युइटीचे नियम पाळले असतील तर त्याला ग्रॅच्युइटीचा लाभ मिळतो.

रक्कम कशी मोजली जाते?

याचे एक निश्चित सूत्र आहे. एकूण ग्रॅच्युइटीची रक्कम (अंतिम वेतन) x (15/26) x (कंपनीत किती वर्षे काम केले). समजा एखाद्या कर्मचाऱ्याने त्याच कंपनीत 20 वर्षे काम केले आहे. त्या कर्मचाऱ्याचा शेवटचा पगार 75000 रुपये (मूलभूत वेतन आणि महागाई भत्त्यासह) आहे. येथे महिन्यात फक्त 26 दिवस मोजले जातात, कारण असे मानले जाते की 4 दिवस सुट्टी असते. त्याचबरोबर ग्रॅच्युइटीची गणना वर्षामध्ये 15 दिवसांच्या आधारे केली जाते. ग्रॅच्युइटीची एकूण रक्कम (75000) x (15/26) x (20) 865385 रुपये- अशा प्रकारे एकूण ग्रॅच्युइटीची रक्कम 8,65,385 रुपये होईल. जी कर्मचार्‍यांना दिली जाईल.

महत्वाची माहिती

या सूत्रानुसार जर एखादा कर्मचारी 6 महिन्यांपेक्षा जास्त काम करत असेल तर त्याची गणना एका वर्षासाठी केली जाईल. उदाहरणार्थ, जर एखादा कर्मचारी 7 वर्षे 8 महिने काम करत असेल तर त्याला 8 वर्षे मानले जातील आणि त्या आधारावर ग्रॅच्युइटीची रक्कम दिली जाईल. त्याच वेळी, 7 वर्षे 3 महिने काम केल्यास त्यास केवळ 7 वर्षे मानले जाईल.