Heart Rate Can Detect Depression : हृदयाची गती ‘डिप्रेशन’चं ‘प्रमाण’ शोधण्यात उपयुक्त : स्टडी

नवी दिल्ली, वृत्तसंस्था : 21 व्या शतकात औदासीन्य (डिप्रेशन) हा वेगाने वाढणारा आजार आहे. कोरोना कालावधीत लोकांमध्ये डिप्रेशनचा अधिक परिणाम पाहण्यास मिळाला आहे. जगभरातील लोकांमध्ये वेगाने वाढत असलेला डिप्रेशनचा आजार शोधण्यासाठी वैज्ञानिकांनी नवीन शोध लावले आहेत. जर्मनी स्थित गॉएथे विद्यापीठाच्या संशोधकांच्या म्हणण्यानुसार हृदयाचे ठोके मोजून डिप्रेशनचा शोध घेतला जाऊ शकतो.

संशोधकांच्या मते, दिवसाच्या प्रत्येक मिनिटाला डिप्रेशन असलेल्या रुग्णांचे हृदय सामान्यपेक्षा 10 ते 15 पट जास्त धडधडते. रात्री अशा रुग्णांच्या हृदय गतीमध्ये थोडीशी कमतरता जरूर होते, परंतु हे निरोगी लोकांपेक्षा निश्चित जास्त असते. रात्रीच्या वेळी हृदय गती कमी होण्याचे कारण दिवसाच्या तुलनेत रात्रीच्या वेळी कामाचा दबाव कमी असणे हा आहे.

हा अभ्यास डॉक्टर कार्मेन शिवेक यांच्या नेतृत्वात करण्यात आला आहे. अभ्यासानुसार, ‘इकोकार्डिओग्राम पट्टी’ च्या मदतीने संशोधकांनी एका आठवड्यात सतत 32 लोकांच्या हृदय गतीवर वेळोवेळी नजर ठेवली. ज्या रुग्णांच्या हृदयाच्या गतीचे परीक्षण केले गेले होते, त्यातील निम्म्याहून अधिक रुग्ण डिप्रेशनने ग्रस्त होते, तर बाकीचे मानसिकदृष्ट्या निरोगी होते. 90 टक्के प्रकरणांमध्ये संशोधक सहभागींच्या हृदयाच्या ठोक्यांचे विश्लेषण करून हे शोधण्यात यशस्वी झाले की त्यांना डिप्रेशनची समस्या आहे की नाही.

शिवेक म्हणाले की, ‘डिप्रेशनच्या रुग्णामध्ये स्ट्रेस हार्मोन कॉर्टिसॉल’चे उत्पादन वाढते, त्याचप्रमाणे हृदयाला रक्त पंप करण्यासाठी जास्त परिश्रम करावे लागतात. अभ्यासामध्ये असेही आढळले आहे की डिप्रेशनमुळे रूग्णांमध्ये अस्वस्थतेच्या तक्रारीमुळे ‘वेगस’ रक्तवाहिनीची सक्रियता कमी होते. हृदयाची गती नियंत्रित करण्यासाठी ही रक्तवाहिनी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते.

संशोधकांनी असा दावा केला आहे की शरीराचे तापमान, हृदय गती आणि शारीरिक हालचालींवर नजर ठेवणारे फिटनेस ट्रॅकरही डिप्रेशनचे निदान करण्यात मदत करू शकतात. जर व्यक्तीला डिप्रेशनबद्दल वेळेत समजले असेल तर त्यास त्वरीत रोखले जाऊ शकते. जीवनशैलीत बदल करून, खानपानात योग्य ते बदल करून, योग केल्यास डिप्रेशनमधून लवकर आराम मिळतो. अभ्यासाचे परिणाम ‘युरोपियन कॉलेज ऑफ न्यूरो सायकोलॉजी’ च्या नुकत्याच प्रसिद्ध झालेल्या अंकात प्रकाशित झाले आहेत.