जगाला प्रत्येक आपत्तीची माहिती देईल ISRO आणि NASA चा NISAR

नवी दिल्लीः वृत्तसंस्था – भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (इस्रो) आणि अमेरिकन अंतराळ संस्था नासा (नासा) 2022 मध्ये एक उपग्रह लॉन्च करणार आहे जे संपूर्ण जगाला नैसर्गिक आपत्तीपासून वाचवेल. म्हणजेच आपत्ती येण्याआधीच ते सूचना देईल. हा जगातील सर्वात महाग पृथ्वी निरीक्षण उपग्रह असेल. त्याचे नाव नासा-इस्रो सिंथेटिक अ‍ॅपर्चर रडार – निसार आहे. त्याची अपेक्षित किंमत सुमारे 10 हजार कोटी असेल.

हा उपग्रह लॉन्च झाल्यानंतर, ज्वालामुखी, भूकंप, ग्लेशियर्स वितळणे, वादळ, जंगलातील आग, समुद्र पातळी किंवा त्याहून अधिक घट, मान्सून म्हणजे आपण ज्या प्रकारच्या आपत्तींची कल्पना करू शकतो. त्या सर्वांची माहिती देईल. यासह, हे वेळोवेळी अवकाशात जमा होणारा कचरा आणि अंतराळातून पृथ्वीवर येणार्‍या धोक्यांविषयी देखील माहिती देईल.

इस्रो आणि नासा मिळून (Space Situational Awareness)नावाचा प्रकल्प चालवित आहेत. त्याअंतर्गत निसार लॉन्च करण्यात येणार आहे. एल आणि एस असे दोन प्रकारचे बँड असतील. या दोन्ही गोष्टी पृथ्वीवरील वृक्ष आणि वनस्पतींच्या वाढती संख्येवर लक्ष ठेवतील तसेच प्रकाश कमी आणि अधिक झाल्यामुळे होणाऱ्या परिणामाचा अभ्यास करेल.

त्याचे रडार इतके शक्तिशाली असेल की, ते 240 किलोमीटरपर्यंतच्या क्षेत्राची स्पष्ट फोटो घेण्यास सक्षम असेल. हे 12 दिवसानंतर पृथ्वीवरील ठिकाणांचा फोटो घेईल. कारण पृथ्वीची एक फेरी पूर्ण करण्यास 12 दिवस लागतील. या काळादरम्यान, ते पृथ्वीच्या वेगवेगळ्या भागाचे वेगवान नमुने घेताना वैज्ञानिकांना फोटो आणि डेटा प्रदान करत राहील.

असा विश्वास आहे की, हे उपग्रह लॉन्च झाल्यानंतर किमान 5 वर्षे काम सुरू राहील. या कालावधीत ज्वालामुखी, भूकंप, भूस्खलन, जंगल, शेती, ओले पृथ्वी, पर्माफ्रॉस्ट, जास्त बर्फ इत्यादी विषयांचा अभ्यास या निसारातून केला जाईल. तसेच अशा नैसर्गिक आपत्तींपासून लोकांना वाचविण्यात मदत होईल.

इस्रोच्या अहमदाबाद स्पेस अ‍ॅप्लिकेशन सेंटरचे पाच मोठे वैज्ञानिक हे उपग्रह तयार करण्यात मदत करत आहेत. ते भविष्यातील अभ्यासात देखील मदत करतील. तपन मिश्रा, मानव चक्रवर्ती, राजकुमार, अनूप दास आणि संदीप ओझा. हे लोक नासाला पृथ्वीच्या विविध भागात होत असलेल्या नैसर्गिक बदलांचा अभ्यास करण्यास मदत करतील.

हा उपग्रह कोणत्या रॉकेट व कोणत्या ठिकाणाहून लॉन्च केला जाईल. हे अद्याप उघड झाले नाही. परंतु असे मानले जाते की, हे भारताच्या जीएसएलव्ही-मार्क 2 रॉकेटमधून लॉन्च केले जाईल. हा भारताबाहेर रॉकेट वाहून नेणारा उपग्रह आहे.

निसार उपग्रहात मोठा मेन बस असणार आहे, ज्यामध्ये अनेक उपकरणे असतील. तेथे बरेच ट्रान्सपॉन्डर, दुर्बिणी आणि रडार प्रणाली देखील असतील. या व्यतिरिक्त, त्यातून एक आर्म बाहेर येईल, ज्याच्या वर सिलिंडर असेल. हे सिलिंडर लॉन्च झाल्यानंतर काही तासांनंतर उघडले तर डिश एन्टेना सारखी एक मोठी छत्री बाहेर येईल. ही छत्री एकमेव सिंथेटिक अपर्चर रडार आहे. हे पृथ्वीवर होत असलेल्या नैसर्गिक क्रियाकलापांची प्रतिमा बनवेल.

एकदा निसार उपग्रह सुरू झाल्यावर संपूर्ण जग इस्त्रो आणि नासावर निसार होईल. कारण हे संपूर्ण जगाला नैसर्गिक आपत्तींपासून वाचवेल. या उपग्रहाच्या लॉन्चसंदर्भात भारताचे संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंह, परराष्ट्रमंत्री एस. जयशंकर, अमेरिकेचे परराष्ट्रमंत्री मायकेल आर. पोम्पिओ आणि संरक्षण सचिव मार्क टी. एस्पार यांनी करार केला आहे.