‘कोरोना’तून बरे झाल्यानंतर भारतातील मोठ्या लोकसंख्येवर घोंगावतोय ‘या’ आजाराचा धोका

नवी दिल्ली : वृत्तसंस्था – कोरोना संसर्गाचा सर्व जगावर परिणाम झाला आहे. या महामारीसाठी अद्याप कोणतेही ठोस वैद्यकीय उपाय सापडलेले नाही. कोरोना विषाणूचा परिणाम शरीराच्या सर्व अवयवांवर होतो, पण त्याचा सर्वात जास्त परिणाम श्वसन प्रणालीवर होतो. प्रथम या विषाणूचा परिणाम श्वसन प्रणालीच्या विविध पेशींवर होतो, ज्या त्याच्या प्रभावामुळे खूप वेगाने नष्ट होऊ लागतात. अशा परिस्थितीत संक्रमित व्यक्तीला ताप, खोकला आणि श्वास घेण्यास त्रास होतो. जाणून घेऊया पल्मोनरी आणि क्रिटिकल केअर फिजिशियन डॉ. अशोक कुमार सिंह काय म्हणतात.

गेल्या काही महिन्यांत असे दिसून आले आहे की, ७०-८० टक्के लोक १०-१५ दिवसात पूर्णपणे बरे होत आहेत, तर २०-३० टक्के लोकांमध्ये श्वसन प्रणालीवर तीव्र परिणाम होतो, ज्यामुळे त्यांना रूग्णालयात दाखल करावे लागते. फुफ्फुसांमध्ये न्यूमोनियाचा किती संसर्ग झाला आहे आणि शरीराला किती ऑक्सिजन मिळत आहे, हे छातीचा एक्स-रे आणि सीटीद्वारे समजते. कोरोना-संक्रमित रूग्णांमध्ये विषाणू श्वसन प्रणालीच्या सूक्ष्म पेशीवर परिणाम करतो, ज्यामुळे एल्व्हियोली (सूक्ष्म पेशी) ची कार्यक्षमता नष्ट होते आणि ऑक्सिजन आणि कार्बन डायऑक्साईड वायूंचे आदान-प्रदान होत नाही. याला रेस्पिरेटरी फेलियर म्हणतात.

काय आहे पल्मोनरी फायब्रोसिस ?
कोरोना व्हायरस संक्रमित रूग्ण ज्यांच्या श्वसन प्रणालीच्या एल्व्हियोली पेशी नष्ट होतात, त्यांच्यात ऑक्सिजन आणि इतर जीवनरक्षक प्रणालींचा वापर करून मोठ्या प्रमाणात सुधारणा होते. पण ते सामान्य स्थितीत परत येऊ शकत नाहीत आणि पेशी नष्ट झाल्यामुळे फुफ्फुसांमध्ये स्पॉट्स तयार होतात. उदाहरणार्थ ही त्याच प्रकारची प्रक्रिया आहे, जसे शरीराच्या कोणत्याही भागाला दुखापत झाल्यावर किंवा जळाल्यानांतर डाग तसाच राहतो. मात्र त्यानंतरही श्वसन प्रणालीचे कार्य सामान्य राहते.

या लोकांना आहे जास्त धोका
कोरोना संक्रमणामुळे श्वसनसंस्थेवर परिणाम झाल्यानंतर त्याची कार्यप्रणाली सामान्य होते. पण मधुमेह, उच्च रक्तदाब, लठ्ठपणा, सीओपीडी आणि दमा यासारख्या इतर आजार असलेल्या रुग्णांना पल्मोनरी फायब्रोसिसची शक्यता जास्त असते. याव्यतिरिक्त ज्या लोकांच्या आजाराने गंभीर रूप धारण केले आहे आणि उपचारादरम्यान व्हेंटिलेटर इ. आवश्यक होते, त्यांना पल्मोनरी फायब्रोसिस होण्याची शक्यता जास्त असते.

लक्षणे आणि निदान
कोरोना संसर्गा मधून बरे झाल्यानंतर ज्या लोकांना सतत खोकला येत असेल, चालताना दम लागत असेल, त्यांच्यात पल्मोनरी फायब्रोसिसची समस्या निश्चित आहे. श्वसन प्रणालीचे परीक्षण करून चिकित्सक हे शोधून काढतात. ज्यांच्या पल्स ऑक्सोमीटर, सीटी स्कॅन आणि छातीचा एक्स-रे यासारख्या अनेक महत्त्वपूर्ण चाचण्या केल्या जातात. यामुळे हे समजते की, फुफ्फुसांची क्षमता किती शिल्लक आहे आणि भविष्यात कोणत्या प्रकारच्या औषधांची आवश्यकता आहे. चिकित्सक या औषधांचा उपयोग त्यांच्या अनुभवावर आणि निर्णयाच्या आधारावर करतात. तर काही रुग्णांमध्ये उपचारासाठी बराच काळ ऑक्सिजनही द्यावा लागतो.

पल्मोनरी फायब्रोसिसपासून बचाव
कोरोना विषाणूची लागण होण्यापासून बचाव हाच याचा सर्वात महत्वाचा मार्ग आहे, कारण अद्याप या विषाणूचा उपचार करण्यासाठी कोणतेही प्रभावी औषध नाही. पण तरीही एखाद्या व्यक्तीस या विषाणूची लागण झाल्यास, त्याने संसर्गाच्या प्रारंभाच्या अवस्थेतच डॉक्टरांशी संपर्क साधावा. यामुळे वेळेवर संसर्ग नियंत्रित होऊ शकेल आणि फुफ्फुसांच्या कार्यक्षमतेवर परिणाम होणार नाही आणि फायब्रोसिस होण्याची शक्यताही कमी असेल.