जाणून घ्या कायद्याच्या भाषेचे असे काही शब्द, ज्याचा अर्थ प्रत्येकाला माहीत असला पाहिजे

नवी दिल्ली : वृत्तसंस्था –   आपण, भारतीय जनतेने ही घटना स्वतःला अर्पण केली आहे. म्हणूनच या अंतर्गत घेतलेल्या प्रत्येक निर्णयाला प्रत्येक नागरिकाने प्रत्येक कायद्याशी थेट जोडलेले असले पाहिजे, याची खात्री करून घ्यावी लागेल. पंतप्रधान मोदींनी संविधानदिनी असेही सांगितले की, आपल्या कायद्याची भाषा इतकी सोपी असावी की सामान्य लोकांनासुद्धा समजू शकेल. कायद्याच्या भाषेतले काही शब्द समजून घेणे आवश्यक आहेत.

फौजदारी – ज्या कोर्टात प्राणघातक हल्ला, खून इत्यादी खटल्यांची सुनावणी होते. भारतीय दंड संहितेमध्ये अनेक कृत्ये दंडनीय गुन्हा आणि काही कृत्य म्हणून घोषित करण्यात आली आहेत. या गुन्हेगारी कृत्यासाठी व कृतींसाठी शिक्षा निश्चित केली गेली आहे. ही सर्व प्रकरणे ज्यामध्ये एखाद्या व्यक्तीस गुन्हा केल्याबद्दल शिक्षा झाली असेल, तर त्या प्रकरणांना फौजदारी खटले म्हणतात.

दिवाणी कोर्टाला दिवाणी न्यायालय म्हणतात. या न्यायालयात मालमत्ता किंवा आर्थिक पद्धती किंवा खटल्यांचा विचार किंवा निर्णय आहे. एखादी दिवाणी केस अशी आहे की, ज्यात मालमत्ता किंवा संबंधित अधिकार विवादित आहेत, जरी धार्मिक कृत्ये किंवा कृतींशी संबंधित प्रश्नांवर असे विवादित हक्क प्रलंबित असले तरीही अशा प्रकरणाला दिवाणी खटला म्हणतात.

विभाग आणि परिच्छेद म्हणजे काय

इंग्रजीमध्ये विभागाला ‘सेक्शन’ असे म्हणतात. कलम हा कायद्याचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. कलमांचा उपयोग कोणत्याही कायद्यात केवळ वापर केला जातो, परंतु ऑर्डर आणि नियम काही कायद्यातदेखील आढळतात.

राज्यघटना स्वतंत्र भागात विभागली गेली आहे, हे भाग लेखात विभागले गेले आहेत. परंतु वेगवेगळ्या भागांसाठी कोणतेही स्वतंत्र परिच्छेद नाहीत. कलम 1 ते कलम 400 पर्यंतच संविधान संपुष्टात येते, पण कायद्याच्या स्वतंत्र भागांत त्याची व्याख्या केली जाते.

मुल्तवी शब्दाचा अर्थ

कोर्टात न्यायाधीश म्हणतात की, आजची सुनावणी मुल्तवी केेली जात आहे असे तुम्ही चित्रपटात ऐकलं असेलच. इंग्रजीमध्ये हा शब्द (Adjourned) म्हटले जाते. अशाप्रकारे, खटल्याची सुनावणी पुढील सुनावणी होईपर्यंत पुढे ढकलली जाते.

मुवक्किल काय आहे

जेव्हा एखादी व्यक्ती आपला खटला वगैरे लढण्यासाठी एखाद्याला त्यांचा वकील म्हणून नियुक्त करते तेव्हा त्याला मुवक्किल म्हणतात. मुस्लिम धर्मशास्त्रानुसार एखाद्या कामासाठी नेमलेल्या देवदूताला मुवक्किल म्हणतात.

इंतखाब

पटवारी यांच्या हिशेबानुसार, ज्या प्रत किंवा कॉपीमध्ये हे लिहिलेले आहे, कोणत्या वर्षी कोणत्या क्षेत्राचे मालक कोण होते आणि त्यांनी किती पेरणी केली. या कागदपत्रांना इंतखाब म्हणतात.

पोलिसांच्या कामात वापरलेले काही शब्द आणि अर्थ

थाना- हाजा – पोलीस चौकी
जुर्म दफा – गुन्हा विभाग
जामा शोध – व्यक्ती शोध
खाना शोध- ठिकाणाचा शोध
जराइम – गुन्हा
हसबजेल – वरील प्रमाणे

जुदा खाना – स्वतंत्रपणे
मसरुका – वस्तूंचा शोध घेतला
वाजयाफ्त – प्रकरणात माल जप्त
फर्द – विशेष कागदपत्रे
हजब कायदा – नियमांनुसार
मूर्तीब – तयारी
फिकारा – परिच्छेद
मौतबिरान-साक्षी
अदम पुरावा – पुरावा नसतानाही