नवी दिल्ली : वृत्तसंस्था – 2020 हे वर्ष कोरोना संकटाच्या ओघात गेले. कोरोना विषाणूने जीवनशैली बदलली, परंतु जीवन थांबले नाही. दरम्यान, जर आपण भारतीय राजकारणा बाबत चर्चा केली तर त्यात फारसा बदल झाला नाही. ही गोष्ट वेगळी आहे की यावर्षाने अनेक भारतीय राजकारणाच्या नेत्यांना नवीन स्तरावर पोहोचविले आहे.
वर्षाच्या सुरूवातीला, भाजपाचे नेतृत्व जेपी नड्डा यांनी केले होते, त्यांनी बिहार निवडणुकीच्या निकालांसह स्वत: ला सिद्ध केले. बिहार निवडणुकीने तेजस्वी यादव यांना नवी ओळख दिली आणि त्यांना वडिलांच्या सावलीतून काढून टाकले आणि एक लढाऊ युवा नेता म्हणून तयार केले. असदुद्दीन ओवैसी हेही हैदराबादच्या सीमेवरून उदयास आले आणि त्यांनी देशातील मुस्लिमांमध्ये आपली ओळख मजबूत केली, दिल्लीत सत्तेची हॅटट्रिक लावत आम आदमी पक्षाने हे सिद्ध केले की दिल्ली किंग केजरीवालच आहे.
जेपी नड्डा
अमित शहा यांच्या भाजपमधील ऐतिहासिक भूमिकेनंतर ज्येष्ठ नेते जगत प्रकाश नड्डा यांना जानेवारी 2020 मध्ये पक्षाचे अध्यक्ष म्हणून निवडले गेले. 6 एप्रिल 2020 रोजी भाजपच्या वर्धापनदिनी नड्डा यांचा अध्यक्षपदी राज्याभिषेक झाला. दरम्यान, अमित शहा यांनी एनडीए 2.0 सरकारमध्ये गृह मंत्रालयाची सूत्रे हाती घेतल्यानंतरच जुलै 2019 मध्ये त्यांना भाजपाचे कार्यकारी अध्यक्ष केले गेले. नड्डा यांच्या नेतृत्वात दिल्लीच्या निवडणुकीत भाजपाला पराभवाचा सामना करावा लागला असेल, परंतु बिहार आणि हैदराबादमधील नागरी निवडणुकांच्या नेत्रदीपक कामगिरीने त्यांचा राजकीय कद वाढविला आहे.
बिहारमध्ये प्रथमच भाजपा जेडीयू पेक्षा मोठा पक्ष म्हणून उदयास आली आहे, त्यामुळे नितीशकुमार पुन्हा सत्तेत येऊ शकले आहेत. बिहारचा विजय देखील महत्वाचा आहे कारण अमित शहा यांनी येथे एकही मेळावा घेतला नव्हता आणि पंतप्रधान मोदींनी फक्त चार भेटी केल्या. अशा परिस्थितीत जेपी नड्डा यांनी एकट्याने नितीशकुमारांविरोधात अँटी इन्कंबेंसी लाट एनडीएच्या विजयात बदलली. याशिवाय गुजरात, कर्नाटक, मध्य प्रदेश आणि उत्तर प्रदेशसह सर्वच राज्यात झालेल्या पोटनिवडणुकीत भाजपाला मोठे यश मिळाले. राजस्थानच्या संस्था केरळ आणि गोवा या पंचायत निवडणुकीत पक्षाचा विजय आणि हैदराबाद महानगरपालिका निवडणुकीत भाजप दूसरा पक्ष म्हणून उदयास आल्याचे श्रेय जेपी नड्डा यांना जाते. बंगालमधील 2021 च्या विधानसभा निवडणुका नड्डा यांच्यासाठी मोठी कसोटी ठरतील, जिथे पक्ष मुख्य स्पर्धेत दिसत आहे.
तेजस्वी यादव
2020 मध्ये तेजस्वी यादव यांची राजकीय ताकद फक्त बिहारनेच नाही तर देशाने पाहिली . 2019 मध्ये लोकसभा निवडणुकीत झालेल्या पराभवानंतर आरजेडी नेते तेजस्वी यादव यांच्या नेतृत्वावर प्रश्नचिन्ह निर्माण झाले होते. ऑक्टोबर 2020 च्या पहिल्या तारखेपर्यंत बिहार-विधानसभा निवडणुकीत नितीशकुमार यांच्या नेतृत्वाखालील भाजप-जेडीयू युती एकतर्फी दिसत होती, परंतु आरजेडी प्रमुख लालू यादव यांच्या अनुपस्थितीत तेजस्वी यादव यांनी जोरदार प्रचार केला आणि निवडणुकीचा अजेंडा असा निश्चित केला की संपूर्ण वातावरण बदलले.
तेजस्वी यांनी एकट्याने महायुतीच्या वतीने निवडणुकीची कमान सांभाळली. त्यांनी एका दिवसात 15 ते 16 मोर्चाला संबोधित केले आणि त्याचा परिणाम म्हणून आरजेडी 75 जागांसह बिहारमधील सर्वात मोठा पक्ष ठरला. अत्यल्प मतांनी आरजेडीला सुमारे दहा जागा गमवाव्या लागल्या. बिहार विधानसभा निवडणुकीतील 243 जागांपैकी एनडीएला बहुमतापेक्षा दोनच जागा मिळून 125 जागा मिळाल्या. राष्ट्रीय जनता दलाच्या नेतृत्वात महायुतीला 110 जागा मिळाल्या.
सचिन पायलट
यावर्षी राजस्थानात अशोक गहलोत यांच्या नेतृत्वात असलेल्या सरकारच्या विरोधात सचिन पायलट यांनी बंडखोरीचा झेंडा उभारत कॉंग्रेसमध्ये खळबळ उडवली. पायलट यांनी सुमारे 20 आमदारांसह गुरुग्राममध्ये सुमारे महिनाभर तळ ठोकला, त्यामुळे गेहलोत सरकार राजकीय अडचणीत सापडले. मुख्यमंत्री अशोक गहलोत यांनादेखील समर्थक आमदारांना हॉटेलमध्ये महिनाभरासाठी ठेवावे लागले. कॉंग्रेस सरकारलाही कोर्टाकडून दिलासा मिळाला नाही किंवा पायलट समर्थक आमदार राज्यात परतण्यास तयार नव्हते. पायलटच्या समर्थनार्थ कॉंग्रेसचे अनेक वरिष्ठ नेते उभे राहिले. दरम्यान, कॉंग्रेसचे नेते राहुल गांधी आणि प्रियांका गांधी यांच्या हस्तक्षेपानंतर सचिन पायलट यांनी विचार केला. ते स्वत: च्या अटींसह कॉंग्रेसमध्ये परतले, दरम्यान या बंडखोरीमध्ये पायलट यांना मंत्रीपदापासून प्रदेशाध्यक्ष पद गमवावे लागले.
केजरीवाल यांची हॅट्रीक,
2020 मध्ये आपली राजकीय छाप सोडणाऱ्या नेत्यांत अरविंद केजरीवाल यांचा सामावेश आहे. नागरिकत्व कायद्याच्या निषेधार्थ 2020 च्या जानेवारीत दिल्लीसह देशभरातही निदर्शने सुरू होती. शाहीनबाग हे चळवळीचे सर्वात मोठे केंद्र म्हणून उदयास आले. याच विषयावर, राजकीय गोंधळाच्या पार्श्वभूमीवर फेब्रुवारी 2020 मध्ये दिल्लीत विधानसभेच्या निवडणुका घेण्यात आल्या, त्या दिल्लीवर विजय मिळवण्यासाठी भाजपाने आपल्या नेत्यांचे संपूर्ण सैन्य उभे केले. केंद्रीय गृहमंत्री अमित शहा यांच्यापासून भाजपच्या सर्व बड्या नेत्यांनी केजरीवाल यांना शाहीनबागच्या मुद्द्यावर घेराव घालण्याचा, आरोप करण्याचे प्रयत्न केले, पण दिल्लीच्या राजकीय रणांगणात ध्रुवीकरण होऊ शकले नाही. अरविंद केजरीवाल यांच्या नेतृत्वात आम आदमी पक्षाने 70 पैकी 62 जागा जिंकल्या आणि बहुमत मिळवले. अवघ्या आठ जागांवर भाजपला समाधान मानावे लागले, तर कॉंग्रेस आपले खातेही उघडू शकले नाही. केजरीवाल यांच्या राजकारणासाठी ही निवडणूक अत्यंत महत्वाची मानली जात होती, जी त्यांनी जिंकण्यात यशस्वी केली.
असदुद्दीन ओवैसी
अखिल भारतीय मजलिस-ए-इत्तेहादुल मुसलमीन प्रमुख असदुद्दीन ओवैसी यांच्या राजकीय प्रवासात 2020 हे सर्वात यशस्वी वर्ष होते. बिहार निवडणुकीत ओवेसीच्या एआयएमआयएमने मुस्लिमबहुल सीमांचलमधील पाच विधानसभा जागा जिंकून त्यांना आश्चर्यचकित केले. यामुळे, एआयएमआयएम मुस्लिमांचा अखिल भारतीय स्तरीय पक्ष म्हणून उदयास येत आहे आणि त्याचे अध्यक्ष असदुद्दीन ओवैसी हे समाजातील सर्वात मोठे नेते म्हणून उदयास आले आहेत. हैदराबादच्या नागरी निवडणूकीत भाजपाने प्रचंड वेढा घातल्यानंतरही ओवेसी आपल्या जागा वाचविण्यात यशस्वी झाले.
बिहारच्या विजयानंतर ओवेसीं आता राष्ट्रीय राजकारणाच्या दिशेने आपल्या पक्षाचा प्रसार वाढविण्याचे काम करत आहेत. पश्चिम बंगाल, उत्तर प्रदेश, तामिळनाडू आणि राजस्थान या सर्व राज्यांकडे त्यांचे लक्ष आहे. बिहारच्या धर्तीवर उत्तर प्रदेशात युती करुन ओवेसी यांना मुस्लिमांमध्ये आपले स्थान बनवायचे आहे. मुस्लिम समाजात ओवैसीचे राजकारणही पसंत केले जात आहे, यामुळे ते तथाकथित धर्मनिरपेक्ष पक्षांसाठी एक आव्हान बनले आहेत.