नवी दिल्ली : वृत्तसंस्था – बर्‍याच देशांमध्ये लॉकडाऊन संपवायचे की नाही, हा निर्णय तेथील कोरोना विषाणूची R संख्या लक्षात ठेवून घेण्यात येत आहे. परंतु हा R क्रमांक काय आहे आणि कोरोना विषाणूचा संसर्ग रोखण्यासाठी या R क्रमांकावर एवढी चर्चा का आहे केली जात आहे, जाणून घेऊया यासंदर्भात…
R म्हणजे ‘प्रभावी पुनरुत्पादन क्रमांक.’ एका संक्रमित व्यक्तीकडून सरासरी, इतर किती लोकांना विषाणूचा प्रसार करीत होत आहे, R क्रमांक हा निर्देशांक आहे. जर R क्रमांक 2 असेल तर याचा अर्थ असा की, एका संक्रमित व्यक्तीपासून 2 नवीन लोकांना संसर्ग होईल आणि नंतर ते दोन्ही संक्रमित लोक 2-2 इतरांना संक्रमित करतील. नंतर 4 संक्रमित 2-2 नवीन व्यक्तीस संक्रमित करतील आणि अशा प्रकारे विषाणूचा संसर्ग खूप मोठ्या प्रमाणात पसरेल.
म्हणून, एखाद्या देशात कोरोना विषाणूची R संख्या 1 पेक्षा जास्त असल्यास कॉरोना संसर्ग लक्षणीय वाढेल. परंतु जर कोरोना विषाणूची R संख्या 1 च्या खाली गेली तर साथीच्या रोग हळूहळू कमी होऊ लागेल. कोरोना विषाणूच्या साथीच्या सुरुवातीच्या काळात R संख्या 2 ते 3 दरम्यान होती. दरम्यान, देशातील प्रत्येक शहरात आर समान राहत नाही.
पुनरुत्पादन क्रमांक म्हणजेच R क्रमांक फिक्स नसतो. हे विषाणूची संरचना, लोकांचे वर्तन, सामाजिक अंतर इ. वर अवलंबून असते. तसेच, लोकसंख्येतील किती लोक रोगप्रतिकारक आहेत, याचा परिणामही R संख्येवर होतो.
The Guardian. Com च्या म्हणण्यानुसार, महामारीच्या सुरूवातीस वैज्ञानिक ‘बेसिक रीप्रोडक्टिव्ह नंबर’ R0 चा वापर करतात. R0 म्हणजे लोकसंख्या रोग प्रतिकारशक्ती शून्य आहे.
लॉकडाऊनमुळे R नंबरमध्ये घसरण दिसून येत आहे. ब्रिटनमध्ये लॉकडाऊननंतर आर क्रमांक 0.6 वरून 0.9 दरम्यान आला आहे. याचा अर्थ ब्रिटनमध्ये साथीचे प्रमाण कमी होत आहे.
R क्रमांक किती असल्यास लॉकडाऊन संपवता येईल, असा निर्णय सध्या आंतरराष्ट्रीय पातळीवर घेण्यात आलेला नाही. लॉकडाउनला सूट दिल्यास R क्रमांक किती बदलला जाईल याबद्दल अद्याप कोणतीही ठोस माहिती नाही.