पोलीसनामा ऑनलाइन टीम – राष्ट्रीय कौटुंबिक आरोग्य सर्वेक्षण २०१९-२० मध्ये झालेल्या राष्ट्रीय कुटुंब आरोग्य सर्वेक्षण (एनएफएचएस) च्या पाचव्या अहवालाचा पहिला भाग जाहीर झाला. तथापि हे सर्वेक्षण सुमारे तीन वर्षांनंतर घेण्यात आले आहे. या अहवालाच्या पहिल्या भागात देशातील फक्त २२ राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांचा समावेश आहे. ही देशाच्या लोकसंख्येच्या जवळपास निम्म्या लोकसंख्या आहेत. त्यात महाराष्ट्र, बिहार आणि पश्चिम बंगाल सारख्या मोठ्या राज्यांचा समावेश आहे, परंतु देशातील सर्वाधिक लोकसंख्या असलेल्या उत्तर प्रदेशचा समावेश नाही. राष्ट्रीय कुटुंब आरोग्य सर्वेक्षण या अहवालात असा दावा केला गेला आहे की देशातील मुलांमध्ये कुपोषण आणि लठ्ठपणा वाढला आहे.
२०१६ मध्ये याआधी राष्ट्रीय कुटुंब आरोग्य सर्वेक्षण (एनएफएचएस) चा चौथा अहवाल प्रसिद्ध झाल्यापासून असा दावा केला जात होता की देशातील मुलांमध्ये कमी पोषण कमी झाले आहे, तर आता जाहीर झालेल्या पाचव्या अहवालात असे म्हटले आहे की त्यात वाढ झाली आहे. या अहवालानुसार १३ राज्यांत सामान्य वयोगटात उंची कमी असलेल्या एका मुलांचा वाटा वाढला आहे तर १२ राज्यांत वजनाच्या तुलनेत कमी वजनाच्या मुलांचा वाटा वाढला आहे.
सर्वेक्षण अहवालातील माहितीनुसार, बिहारमध्ये मुलांचे कुपोषण आणि लठ्ठपणा या दोन्हींमध्ये प्रथम स्थान आहे. २०१५-१६ मध्ये वयाच्या तुलनेत उंची कमी असलेली मुले ४८.३ टक्के होती. आता हे प्रमाण ४२.९ टक्के आहे. गुजरातचा या प्रकरणात दुसरा क्रमांक लागतो तर, कर्नाटकचा तिसरा क्रमांक लागतो. या शेअर मध्ये गुजरात आहे ३९.० टक्के तर कर्नाटक मध्ये आहे ३५.४ टक्के.
कमी वजनाच्या मुलांच्या बाबतीत महाराष्ट्र पहिल्या क्रमांकावर आहे . २००५/२००६ मध्ये उंचीनुसार कमी वजनाच्या मुलांचा वाटा १६. ५ टक्के होता, तर २०१५-१६ मध्ये तो वाढून २५.६ टक्के झाला आहे, तर २०१९-२१ मध्येही आता तो २५.६ टक्के आहे. या बाबतीत गुजरात दुसर्‍या स्थानावर तर बिहार तिसर्‍या क्रमांकावर आहे. गुजरातमधील हा हिस्सा २५.१ टक्के आहे तर बिहारमध्ये २२.९ टक्के आहे. अहवालानुसार कमी वजनाच्या आणि जास्त वजनाच्या मुलांचा टक्का देखील वाढला आहे. १६ राज्यात कमी वजनाच्या मुलांची संख्या वाढली आहे, तर २० राज्यात जास्त वजन असलेल्या मुलांची संख्या वाढली आहे. या अहवालात असेही म्हटले आहे की देशात लठ्ठपणा आणि अशक्तपणाशी झुंज देणाऱ्यांची संख्याही वाढली आहे. सर्वेक्षणात सामील २२ मधील १९ राज्यांमध्ये पुरुषांमधील लठ्ठपणा वाढला असून १६ राज्यांमध्ये महिलांमध्ये हे प्रमाण वाढले आहे. महिलांमध्ये सर्वाधिक लठ्ठपणा कर्नाटक मध्ये पाहण्यास मिळतो. तर पुरुषांमध्ये सर्वाधिक जम्मू-कश्मीर मध्ये पाहण्यास मिळतो.