नवी दिल्ली : वृत्तसंस्था – चव देखील सीमेच्या मर्यादेपलीकडे आहे. यामुळेच पुलवामा हल्ल्यानंतर खजूरवर 18 वरून 200% केलेल्या कस्टम ड्युटीचा परिणामही त्याच्या विक्री आणि वरावरही दिसून येत नाही. गोरखपूरमध्ये(Gorakhpur) दरमहा विकत असलेली 40-टन पाकिस्तानी खारीक(Pakistani khajur) याचे उदाहरण आहे. यामुळे चवीने नात्यांचा आंबटपणा विसरला आहे, असे म्हणायला काही हरकत नाही.
14 फेब्रुवारी 2019 रोजी झालेल्या पुलवामा हल्ल्यानंतर पाकिस्तानी उत्पादनांवर बहिष्कारा संदर्भात देशात वातावरण तापले होते. वर्ल्ड ट्रेड ऑर्गनायझेशनशी जोडल्या गेल्याने यावर बंदी घातली जाऊ शकली नाही, परंतु पाकिस्तानकडून येणार्‍या बहुतेक उत्पादनांवर कस्टम ड्युटी 200% करण्यात आली. पाकिस्तानमधील खारीकसह लाहोरी रॉक सॉल्टही मोठ्या प्रमाणात आयात केले जाते. कस्टम ड्युटी 200% असूनही, व्यवसायावर केवळ अंशतः प्रभाव पडतो. ड्राय फ्रूटचे मोठे व्यापारी अनिल जयस्वाल म्हणतात की, पुलवामा हल्ल्यानंतर ड्राय फ्रुटमध्ये सर्वाधिक परिणाम खारकेच्या किमतीवर पडला. 60 ते 120 रुपये प्रतिकिलो दराने विकली जाणारी पाकिस्तानी खारीकची किंमत 160 ते 250 रुपयांवर गेली. त्यानंतरही गोरखपुरात पहिला त्याचा वापर 45 ते 50 टन प्रति महिना होता , तर आता 40 टन पर्यंत आहे.
तस्करीवर अंकुश लावल्याने कस्टम ड्युटीसह येतेय खारीक
कस्टम ड्युटी वाढल्यामुळे पाकिस्तानकडून खारकेची तस्करीही सुरू झाली. काही व्यावसायिकांनी ते इराकमार्गाने मागविण्यास सुरवात केली. त्याच वेळी, मोठ्या संख्येने खारीक नेपाळमार्गाने तस्करी करत येऊ लागला. दोन वर्षांपूर्वी महाराजगंजमधील कोल्हुई येथे रोडवे बसमधून तस्करी करून आणली जात असलेली खारीक कस्टमने जप्त केली. कोरोना संक्रमणानंतर भारत-नेपाळ सीमा सीलबंदीमुळे तस्करीला आळा बसला आणि कस्टम ड्युटी भरून व्यापारी खारीक मागवू लागले. चेंबर ऑफ टेंडरचे सरचिटणीस गोपाल जयस्वाल यांच्या मते, “कस्टम ड्यूटीत वाढीमुळे पाकिस्तानी खारीकच्या किंमती भलेही दुपटीने वाढल्या असल्या तरीही मागणीवर त्याचा कोणताही परिणाम नाही.”
खजूर देखील बनला पर्याय
व्यापाऱ्यांच्या म्हणण्यानुसार खारिकच स्वस्त पर्याय खजूर नक्कीच बनला होता, पण पुन्हा एकदा पाकिस्तानी खारीकने बाजारपेठ काबीज केली. खजूर इराण सोडून इतर आखाती देशांमधून येते. हे बाजारात प्रति किलो 150 ते 2000 रुपये किंमतीत उपलब्ध आहे. कोरोना काळात खजुराची चांगली मागणी होती.
लाहोरी रॉक सॉल्टच्या किंमतीत 600 टक्क्यांनी वाढ
जगात हे रॉक सॉल्ट पाकिस्तानच्या सिंधमध्ये आढळते. पुलवामा हल्ल्याआधी चांगल्या प्रतीचे रॉक सॉल्ट किंवा लाहोरी मीठाची किंमत 15 ते 20 रुपये प्रतिकिलो होती. 200 टक्के कस्टम ड्युटीनंतर आयात करण्यात येत असलेल्या रॉक सॉल्टची किंमत 120 रुपयांवर पोहोचली आहे. किराणा दुकानदार वीरेंद्र मौर्य सांगतात, ‘आयुर्वेद औषधांमध्ये रॉक सॉल्टचा वापर केला जातो. हे उपवासातही खाल्ले जाते. पुलवामा हल्ल्यानंतर रॉक सॉल्टची मागणी मोठ्या प्रमाणात कमी झाली होती, परंतु कोरोना कालावधीत आयुर्वेदावरील वाढीव विश्वासानंतर त्याची मागणी वाढली आहे. बर्‍याच चांगल्या कंपन्या ते पॅकेज करून विकत आहेत. ”इराणी रॉक सॉल्ट अर्ध्यापेक्षा कमी किंमतीत उपलब्ध आहे पण ते आंबट आहे, हे आरोग्यासाठी हानिकारक मानले जाते, म्हणून त्याची मागणीही कमी आहे.