नवी दिल्लीः वृत्तसंस्था – काहीदिवसातच लॉकडाऊन -3 चा कालावधी संपेल मात्र या लॉकडाऊनमध्ये दिलेल्या सूटबद्दल अजूनही गोंधळ चालूच आहे. याचा परिणाम बर्‍याच व्यवसायांवर होत आहे. यातील एक प्रसिद्ध व्यवसाय म्हणजे बनारसी पान व्यवसाय. सात आठवड्यांनंतर बनारसी पान व्यवसायाचे असे भयानक चित्र समोर आले आहे की याची कोणाला कल्पनाही नव्हती. आत्तापर्यंत, स्पष्ट मार्गदर्शक सूचना नसल्यामुळे कोट्यावधी रुपयांचे नुकसान झालेला व्यवसाय अजूनही गोंधळात पडला आहे.
पान ही केवळ भाजी किंवा अन्न घटक नसून एक संस्कार देखील आहे. सनातनिय परंपरेत किंवा शुभ कार्यांमध्ये सुपारीशिवाय कोणतीही कामे सुरू करण्याची कल्पना करणे अशक्य आहे. कोणत्याही धार्मिक-आधारित बनारसियांसाठी पान हे पाहुणचार करण्याचे एक साधन आहे. लॉकडाऊन सुरु झाल्यापासून परिस्थिती झाली आहे की, देशाच्या कानाकोपऱ्यात आणि अगदी परदेशातही मिळणारे बनारसी पान आता दिसेणासे झाले आहे.
दररोज 25-30 लाख रुपयांचे नुकसान
याबाबत अधिक माहिती देताना 1952 पासून पान व्यापार्‍यांनी स्थापन केलेल्या श्री बरई सभा काशीचे सरचिटणीस अंजनी चौरसिया म्हणाले की, वाराणसीच्या पंढरीबा मंडीमध्ये हिरव्या सुपारीची पाने देशाच्या वेगवेगळ्या भागातून येतात. जेथे हिटिंग प्रक्रियेनंतर हिरवी पाने पांढरी केली जातात. लॉकडाऊनच्या काळात 20 कोटींचे नुकसान झाले आहे आणि दिवसाला 25-30 लाखांची व्यवसाय थांबल्यामुळे परिस्थिती खूप भयानक झाली आहे.
फळबाग लागवडीमध्ये विशेष शिथिलता असूनही पान मंडई बंद करणे पान व्यापाऱ्यांच्या विचारांच्या पलीकडे आहे. त्याच वेळी, पान उद्योगपती दीपक चौरसिया यांनी सांगितले की, 20-25 हजार व्यापारी पानाच्या घाऊक व्यवसायाशी जोडलेले आहेत आणि किरकोळ दुकानदारांची संख्या लाखोनी आहे. जुनी सुपारी पाने सडलेली आहेत. उदरनिर्वाह करणेसुद्धा अवघड झाले आहे. जिल्हा प्रशासनाने सांगितले आहे की, पान खाऊन थुंकल्याने कोरोना पसरतो, पण पानात अनेक औषधी गुणधर्म आहेत.
पान व्यावसायिक बबलू चौरसिया म्हणाले की, हिरव्या पानाला बनारसीच्या पांढर्‍या पानचे स्वरूप दिले गेले आहे, जे पुर्ण जगात प्रसिद्ध आहे, परंतु लॉकडाऊनमुळे कामगारांना दोन महिन्यांपर्यंत पगार घ्यावा लागत आहे. राज्यात 21 पान दरीबास उघडण्यास परवानगी देण्यात आली आहे, परंतु स्थानिक निर्बंधामुळे बाजार बंद आहे. फक्त किरकोळ दुकाने उघडण्यास परवानगी आहे, परंतु पुरवठा साखळी मंडळे बंद पडल्यामुळे साहित्य कुठून मिळणार?
शेकडो वर्षांच्या परंपरेनुसार बनारसच्या चेतगंजमधील जियापूर भागातील पान मंडी सुन्न झाली आहे. मंडईतील शेकडो डोलिचिया एकतर रिकामे आहेत किंवा त्यामध्ये असलेली पाने सडत आहेत. त्याच मंडईच्या बाहेर रोजीरोटीसाठी पान विक्री करणाऱ्या विनोदने सांगितले की, त्याला अद्याप पान विक्री करण्याची परवानगी नाही, परंतु उदरनिर्वाहासाठी पान विकत आहे.