केवळ बुलेटप्रूफ ‘जॅकेट’ अन् ‘गॉगल्स’च नव्हे तर लष्करी जवान घालतात ब्लास्ट प्रूफ ‘अंडरवेअर’

नवी दिल्ली : वृत्तसंस्था –   जेव्हा सैनिक रणांगणात असतात तेव्हा सतत गोळीबार आणि स्फोट होत असतात, तेव्हा त्यांना सुरक्षेसाठी एक पूर्ण कवच आवश्यक असते. लष्करावर सर्वाधिक खर्च करणारी अमेरिका आपल्या रणांगणात तैनात असलेल्या सैनिकांना बुलेटप्रूफ हेल्मेट, जॅकेट किंवा कवच सोबतच स्फोटांना सहन करू शकणाऱ्या ब्लास्ट प्रूफ अंडरवेअर दिले जातात.

का भासली गरज?

जेव्हा अफगाणिस्तान आणि मध्य पूर्व भागात अमेरिका आणि त्यांचे मित्रपक्ष सैन्य संघर्ष करीत होते, तेव्हा सैनिक गोळीबार किंवा आयईडी स्फोटांमध्ये बर्‍याचदा जखमी झाले. हेल्मेट आणि बुलेटप्रुफ जॅकेटच्या सहाय्याने शरीराच्या वरच्या भागाला खूप चांगले संरक्षण मिळू शकते, परंतु खालच्या भागाला गंभीर दुखापत झाली. अशा परिस्थितीत सैनिकांच्या गुप्तांगांच्या भागाला गंभीर नुकसान होऊ नये म्हणून सेफ अंडरपँन्टची गरज भासू लागली.

दरम्यान, यापूर्वी ब्रिटनमध्ये काही सैनिकांसाठी सुरक्षा दल बीसीबी निर्मित ‘ब्लास्ट बॉक्सर’ वापर होते. येथून अमेरिकन सैन्याने कल्पना घेतली आणि आपल्या सैनिकांसाठी अनुकूल अंडरपॅन्ट्स विकसित केले. जेणेकरून गंभीर हल्ल्यात सैनिक त्यांच्या खालच्या शरीरावर होणारे नुकसान टाळता येईल. याला यूएस सैन्यात ‘केव्हलर बॉक्सर’ किंवा ‘कॉम्बॅट अंडरपँट्स’ म्हणतात. यात संरक्षणाचे दोन थर आहेत. टियर 1 मध्ये प्रोटेक्टिव्ह अंडरगारमेंट म्हणजेच पीयूजी आणि टायर 2 मध्ये प्रोटेक्टिव्ह आऊटर गारमेंट अर्थात पीओजी असते. युद्धाच्या लष्करी युनिफॉर्ममध्ये ती अंडरवेअर म्हणून परिधान केली जाते. हा केव्हलर बॉक्सर युनिफॉर्मच्या आत अंडरवेअर म्हणून किंवा बाहेरील वर्दीच्या आतील बाजूसही घालता येतो. केवलर बॉक्सरच्या माध्यमातून कमरेपासून मांडीपर्यंतचा भाग सुरक्षित होतो. हा नैसर्गिकरित्या कठोर केलेला पदार्थ आहे, जो अत्यंत उष्णतेमध्येही वितळत नाही किंवा चरचरत नाही.

परिधान करताना घ्यावी लागेल काळजी

POG अधिक कठोर असते आणि स्फोटांपासून चांगले संरक्षण प्रदान करते. आतून पीयूजी ठेवताना ते बाहेरून घातले जाते. PUG थोडे फॅब्रिक असते, जेणेकरून त्वचेला रगडले गेले तरी नुकसान होऊ नये. या दोन्ही गोष्टी काळजीपूर्वक एकत्रितपणे केल्याने मोठे संरक्षण मिळते आणि शरीराच्या हालचालीत कोणताही अडथळा येत नाही.

फॅब्रिक संदर्भात आल्या तक्रारी

पहिल्यांदा वापरावेळी केव्हलर बॉक्सरद्वारे घासण्याची आणि खराब थर्मलबद्दल तक्रारी आल्या होत्या. त्यानंतर ते पुन्हा डिझाइन केले गेले. अमेरिकन सैन्याने ते युद्धक्षेत्रात परिधान करून जून 2011 मध्ये प्रथम वापरला होता. त्यानंतर, हजारो सैनिकांना दिलेल्या केव्हलर बॉक्सरबद्दल 2012 पासून पुन्हा तक्रारी सुरू झाल्या. या अंडरवियरलाही संसर्गमुक्त ठेवण्याचा प्रयत्न केला गेला, तरीही सैनिकांनी नोंदवले की सुरक्षा ठीक असताना केव्हलर अंडरवियर सुती किंवा रेशीम अंडरवियर इतका आरामदायक नाही. अशा तक्रारीनंतरच अमेरिकन सैन्यासाठी कॉम्बॅट अंडरवेअरची कल्पना केली गेली. केवलरच्या तुलनेत स्पायडर सिल्क अधिक लवचिक असते आणि स्पाइडर सिल्क सामान्य रेशीमपेक्षा खूपच कठोर असते, परंतु केलरपेक्षा कमी कठोर असते. हे कोळीच्या जाळ्या व कीटकांपासून रेशम यांचे मिश्रण आहे.

ब्रिटीश सैन्यातही वापर

ब्रिटनच्या सुरक्षा दलांनीसुद्धा त्यांच्या पद्धतीने बॉक्सर वापरला आहे. आयर्लंड व्यतिरिक्त, अफगाणिस्तानात मुख्य मोर्चांवर किंवा गस्त घालणाऱ्या ब्रिटीश सैन्याला हृदय, फुफ्फुसे, यकृत आणि मूत्रपिंड यासारख्या अवयवांचे संरक्षण तसेच डोक्याचे रक्षण करण्यासाठी अवजड हेल्मेट देण्यात आले. डोळ्याचे रक्षण करण्यासाठी सैन्याने ब्लास्ट प्रूफ गॉगलचाही वापर केला होता.