नवी दिल्ली, वृत्तसंस्था : गेल्या 11 ते 14 ऑगस्ट या कालावधीत भारतामध्ये अतिशय जोरदार पाऊस होता. या काळात वायव्य आणि मध्य भारतात जोरदार पाऊस झाला. जुलैच्या अखेरीस झालेल्या कमी पावसाची पोकळी यातून भरून निघाली आहे. तसेच, जर आपण दीर्घ कालावधीच्या सरासरी पावसाकडे नजर टाकली तर ते प्रमाण 103 टक्के जास्त आहे. भारतीय हवामानशास्त्र विभागाच्या (आयएमडी) मते, 19 ऑगस्टला बंगालच्या उपसागरात आणखी एक कमी दाबाचे क्षेत्र तयार होण्याची शक्यता आहे, ज्यानुसार दोन भागात अधिक मुसळधार आणि व्यापक पाऊस पडण्याची शक्यता आहे.
जुलैमध्ये बिहार, आसाम, अरुणाचल प्रदेश आणि मेघालयातील काही भागांसह अनेक ठिकाणी मुसळधार पावसामुळे पूर आला. ऑगस्टच्या पहिल्या आठवड्यात मुंबई, कोकण आणि कर्नाटकमध्ये आणि 15 ऑगस्ट रोजी राजस्थानच्या काही भागात पूर आला.
केरळमध्ये असाधारण पाऊस
केरळमधील इडुक्की येथे या महिन्यात झालेल्या असाधारण पावसाने जनजीवन विस्कळीत केले, जिथे भूस्खलनात जवळपास 55 लोक ठार झाले. गृह मंत्रालयाच्या आपत्ती व्यवस्थापन विभागाच्या 12 ऑगस्टच्या पूर स्थिती अहवालानुसार 11 राज्यांमधील 868 लोकांचा पूरात बळी गेला आहे, त्या तुलनेत मागील वर्षी याच कालावधीत 908 लोकांचा मृत्यू झाला होता.
राष्ट्रीय हवामान अंदाज केंद्रातील ज्येष्ठ शास्त्रज्ञ आरके जेनामनी म्हणाले, ‘यावर्षी आपण असाधारण पावसाच्या अनेक घटना पाहिल्या आहेत. उदाहरणार्थ, जयपूर जिल्ह्यातील एका शहरात केवळ सहा तासांत 25 सेमी पावसाची नोंद झाली. गेल्या आठवड्यात देखील बर्‍याचशा पावसाची नोंद झाली होती, ज्यामुळे वायव्य भारताची पाणी टंचाई मोठ्या प्रमाणात दूर होण्यास मदत झाली. ओडिशा, छत्तीसगड, राजस्थानमधील काही भागात गेल्या चोवीस तासांत मुसळधार पावसाची नोंद झाली.’
19 ऑगस्ट रोजी मुसळधार पावसाचा अंदाज
ते म्हणाले, ‘ऑगस्टमध्ये आणखी पाऊस पडेल कारण 19 ऑगस्टच्या सुमारास बंगालच्या उपसागरात आणखी कमी दाबाचे क्षेत्र विकसित होण्याची शक्यता आहे आणि येत्या काही दिवसांत उत्तर पश्चिम आणि मध्य भारतामध्ये जोरदार पाऊस होईल.’ 23 ऑगस्टच्या आसपास नवीन कमी दाबाच्या क्षेत्राचा विकास होण्याची शक्यता आहे परंतु अद्याप त्या क्षेत्राबद्दल आपल्याला खात्री नाही.’ ऑगस्टमध्ये बंगालच्या उपसागरात यापूर्वीच तीन कमी दाबाचे क्षेत्र विकसित झाले आहेत. जुलैमध्ये कोणतेही कमी दाबाचे क्षेत्र तयार झाले नाही आणि मान्सून ट्रफ (कमी दाबाची रेषा) हिमालयाच्या पायथ्याशी अनेकदा झुकत राहिली, ज्यामुळे ईशान्येकडील राज्यांमध्ये जोरदार पाऊस पडला.
भारतीय उष्णकटिबंधीय हवामानशास्त्र संस्थेचे हवामान शास्त्रज्ञ रॉक्सी मॅथ्यू कोल म्हणाले, ‘गेल्या अनेक आठवड्यांच्या दरम्यान उत्तर अरबी समुद्र खूप उष्ण राहिला आहे. या प्रदेशातील समुद्राच्या पृष्ठभागाचे तापमान सामान्यपेक्षा 2-3 अंश सेल्सिअस जास्त राहिले आहे. या भागात मिनी वार्म पूल तयार करण्यात आला आहे, जो अतिरिक्त उष्णता स्रोत आणि आर्द्रता प्रदान करतो.’ तसेच ते म्हणाले की, ‘आमच्या संशोधनानुसार उत्तर अरबी समुद्रातील अशा उच्च तापमानामुळे भारतातील बर्‍याच भागात मुसळधार पावसासह जोरदार पावसाळी वारे वाहू शकतात.’