पोलीसनामा ऑनलाइन टीम – जास्त विचार करणे किंवा अतिविचार करणं म्हणजे काय हे माहित असणे आवश्यक आहे. जेव्हा आपण काहीही कारण नसताना जास्त विचार करतो तेव्हा अतिविचार करीत असतात. विचारांची पुनरावृत्ती होत असेल तर त्यामुळे आपल्या रोजच्या कामात अडथळा आणण्यास सुरुवात होते. त्याला अतिविचारसरणी देखील म्हणतात. आपला मेंदू आपल्याला दिवसा सक्रिय ठेवतो. हे दोन प्रकारे कार्य असतं. प्रथम जागृत करून आणि दुसरे अवचेतनपणे. जेव्हा आपण झोपेच्या वेळी कोणतेही काम करत नाही, तेव्हा मेंदू अवचेतनपणे कार्य करण्यास सुरूवात करतो, परंतु जर आपण दिवसभर विश्रांतीशिवाय विचार करण्याचा प्रयत्न केला तर आपल्या मेंदूत योग्यप्रकारे कार्य होत नाही. याची दोन कारणे असू शकतात.
१) जे घडले त्याविषयी विचार करणं – अनेक जण आपल्या भूतकाळात घडलेल्या गोष्टींबद्दल विचार करत असतात. त्यामुळे आपल्या मनात सारखा तोच विचार येत राहतो. त्यामुळे आपल्याला वर्तमानकाळात लक्ष केंद्रित करणे कठीण होते.
२) येणाऱ्या गोष्टींबद्दल काळजी करणे – भूतकाळाविषयी जास्त विचार करणारे लोक सहसा आपल्या भविष्याबद्दल इतकी काळजी करतात की सध्याच्या घडामोडींकडे त्यांचे लक्ष नसते.
कोणती गोष्ट आहे जी आपल्याला अतिविचार करायला लावते ?
१) जेव्हा आपण एखाद्या व्यक्तीशी भांडण करतो तेव्हा आपण सतत विचार करतो, आपण जे काही बोललो. त्यामुळे त्याचे मन तर नाही दुखवले.
२) जेव्हा आपण एखाद्याशी वाद घालताना अपयशी ठरतो, तेव्हा आपण यामध्ये कसे विजय मिळवू शकता याचा विचार करण्यास सुरवात करतो.३) ज्या गोष्टी आपल्या नियंत्रणाखाली नसतात. त्याबद्दल आपण विचार करत असतो.
४) आपल्याला लोकांच्या उद्दीष्टेमागचे हेतू, ते काय म्हणतात किंवा ते कसे कार्य करतात याबद्दल आपण विचार करतो.
५) आपण एखाद्यासोबत ज्या गोष्टी चांगल्या प्रकारे करू शकता अशा गोष्टींचा विचार करतो.
६) कधीकधी आपण ‘परंतु’ आणि ‘पण’ चा विचार करतो.
७) आपण घेतलेल्या चुकीच्या निर्णयाबद्दल आपण विचार करण्यास सुरूवात करतो.
८) आपण स्वत: ला भूतकाळात जगायला भाग पाडता.
अतिविचारी होण्यापासून कसे दूर राहावे ?
बरेच लोक आहेत त्यांना वाटते पण याचा अर्थ असा नाही की तो असाध्य आहे. बरेच मार्ग आहेत ज्याद्वारे आपण अति-विचारवंत होण्यापासून टाळू शकता.
१) समस्येचे निराकरण करण्याचा प्रयत्न करा –
समस्येचे निराकरण करण्यासाठी आपण काही तंत्रे अवलंबू शकता. एखाद्या समस्येचा विचार करीत असताना, अतिविचार न करता आपण या समस्येचे निराकरण कसे करू शकता, याचा अंदाज लावण्यासाठी वेळ घ्या. उदा. आपल्याला तर आपलं वजन कमी करायचं असेल तर त्यांची चिंता करण्यापेक्षा वजन कसे कमी करता येईल याची विचार करण्यापेक्षा प्रत्यक्ष कृती करा.
२) आपल्या विचारांवर चिंतन करा
काही समस्या नियंत्रित करणे हे खरच आपल्या हातात आहे की नाही, याबद्दल आपण निर्णय घेण्याचा प्रयत्न करू शकता. हे आपल्याला कमी विचार करण्यास मदत करेल.
३) विचार करताना स्वत: ची चाचणी घ्या
एकदा आपण स्वत: ला अधिक चांगले ओळखण्यास आणि परिस्थितीवर आपण कसे प्रतिक्रिया व्यक्त करतो हे जाणून घेतल्यानंतर लवकरच आपल्या लक्षात येईल की आपण जे करता त्याबद्दल जास्त विचार करणे योग्य नाही.
४) ध्यानधारणा (मेडीटेशन)
ध्यानधारणा केल्यास आपण आपले मन प्रभावीपणे शांत करू शकता. हे आपल्यासाठी महत्त्वपूर्ण नसलेल्या विचारांपासून स्वत: ला वेगळे करण्यात मदत करेल. दिवसातून किमान २० मिनिटे ध्यान करून, आपण शांत राहू शकता आणि चांगले विचार करू शकता.
५) इतर गोष्टींचा विचार करा.
आपल्याला त्रास देणार्‍या गोष्टींकडे आपले लक्ष देऊ नका. अति विचार करण्याच्या प्रवृत्तीला सामोरे जाण्यासाठी हा चांगला उपाय आहे. आपण हे खेळ खेळून, चित्र काढून, पोहणे किंवा आणि विविध उपक्रमात सहभागी होऊन हे करू शकता.
६) सल्ला घ्या
आपण हे लक्षात ठेवले पाहिजे की जेव्हा आपण एखाद्या गोष्टीबद्दल विचार करीत असता तेव्हा नेहमीच ऐकण्यासाठी कोणीतरी असते. आपला ज्या लोकांवर विश्वास असतो अशा लोकांसमोर आपले विचार मांडा आणि त्यांच्या सकारात्मक मतांचा आदर करण्यास शिका.